‘A a men….’

 

Het Onze Vader eindigt met het woordje ‘amen’. In de gezongen versie van Elly en Rikkert gaat het als volgt: ’Want van U, is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid, in eeuwigheid, a a men.’ Amen wordt benadrukt door twee keer ‘a’. Het bekende Ere zij God eindigt ook met het woordje ‘amen’. ‘A a a a men, a a men…’ Als domineesdochter zong ik dit in mijn jeugd meer dan me lief is en ik begreep niets van dat lange ‘Amen’ aan het einde. Nou weten we het wel een keertje dacht ik altijd en haalde dan opgelucht adem.

Interessant is het om te weten dat Jezus het woord Amen heel vaak gebruikt, in de meest uiteenlopende situaties. Dan gaat het om hetzelfde Griekse woord dat alleen anders vertaald wordt: met ‘voorwaar’. Dat voorwaar wordt door Jezus ook bijna altijd herhaald. Het ‘Voorwaar, voorwaar Ik zeg u…’, zal iedereen bekend in de oren klinken. Er had dus ook kunnen staan ‘Amen, amen Ik zeg u’. ‘Voorwaar of waarlijk’: het woordje ‘waar’ ligt er in besloten. Jezus wilde de waarheid van wat hij uitsprak benadrukken en hij herhaalde het daarom. ‘Ik lieg niet’, had hij ook kunnen zeggen.

Hij loog niet toen hij zei dat rijke mensen heel moeilijk in het Koninkrijk van God zullen binnen gaan: Amen, amen Ik zeg u…(Mattheus 19:23). En hij sprak de waarheid uit van de belofte dat iemand die ook maar een beker water aan een behoeftige geeft daar zeker voor beloond zal worden. (Mattheus 10:42) Alles wat Jezus uitsprak was de waarheid, dat benadrukt hij in Mattheus 24:35:’Voorwaar, de hemel en de aarde zullen voorbijgaan maar mijn woorden nooit…’. Zo belangrijk en waardevol zijn de woorden van Jezus en dus ook het Onze Vader. Ze spreken de waarheid uit!

Amen 

Tot in eeuwigheid

 

Eeuwigheid, een echt kerkelijk woord. Mijn moeder had vroeger een uitdrukking die ze gebruikte als ik me ergens heel druk over maakte. Moeilijk huiswerk, problemen met vriendinnen, onzekerheid over mezelf. Dan zei ze ‘Kind, zie alles toch eens een beetje in het licht van de eeuwigheid.’ Mijn oma, de moeder van mijn moeder overleed toen ik tien jaar was en mijn moeder kwam bijna niet meer over haar verdriet heen. Ze leed er jaren onder. De zorgen en problemen die ik als tiener had waren in haar beleving niets bij dat grote verdriet. Wat haar troostte was haar geloof dat haar moeder nu bij God was. In de eeuwigheid. Dit aardse leven is maar tijdelijk, er staat ons een eeuwigheid te wachten. Toch hielp die uitdrukking mij niet met moeilijk huiswerk en problemen met vriendinnen. Want ik leefde nog niet in de eeuwigheid. Ik leefde in het hier en nu. Nou.

          Later begreep ik veel meer van die uitdrukking. Want de eeuwigheid is niet alleen iets wat ons, na onze dood, te wachten staat. De eeuwigheid is de plek waar God woont. Een voor ons onzichtbare heilige plek. Een dimensie die wij met onze menselijke beperktheden niet kunnen bevatten maar die er wel degelijk is. Vanuit dat ‘eeuwige rijk’ regeert de Vader over de aarde, vanuit die eeuwigheid wil en kan de Vader invloed hebben om mijn tijdelijke leven. Nu. Iedere keer als iemand zich voor die Vader openstelt en verlangt naar zijn invloed, zijn inbreng komt er een stukje eeuwigheid op aarde. Eeuwigheid in het hier en nu. ‘Dit nu is het eeuwige leven dat zij U kennen, de enige waarachtige God en Jezus Christus die Gij gezonden hebt.’ (Johannes 17:3)         

Van U is de heerlijkheid

 

‘Heerlijk!’, in het Nederlands gebruiken we het woord bijna alleen als we het over lekker eten of drinken hebben. ‘Een heerlijk toetje’, of ‘een melkopschuimer waarmee je heerlijke cappuccino kunt maken’. Je kunt natuurlijk ook zonder die melkopschuimer cappuccino maken, maar het wordt pas heerlijk door dat ding. Het woord heerlijk duidt op dat hele speciale waardoor iets verandert van ‘lekker’ naar ‘heerlijk’: heel erg lekker.

          Het Griekse woord voor ‘heerlijk’ is ‘doxa’, letterlijk betekent dat ‘glans’. Het  woord staat op veel verschillende plaatsen in de bijbel op. Zoals in de Bergrede waar Jezus zegt dat ‘zelfs Salomo in al zijn heerlijkheid niet (zo mooi) bekleed was als de bloemen op het veld.’ Een hele ander plek is Johannes 11, over de opwekking van Lazarus. Als Jezus zegt dat de steen voor het graf moet worden weggehaald en Martha daartegen in opstand komt (‘Maar Heer, het lichaam stinkt, het ligt hier al vier dagen’) zegt Jezus :’Heb ik je niet gezegd dat als je gelooft de heerlijkheid van God zien zult?.’ Dit is de vertaling van 1951, het NBG. De nieuwste vertaling vertaalt ‘doxa’ met ‘grootheid’ en de Bijbel in Gewone Taal met ‘Gods hemelse macht’. Het woord ‘heerlijkheid’ is blijkbaar alleen gebruikelijk als we het over heel lekker eten hebben…

          ‘Van U is de heerlijkheid’: wat voor iets wordt er nu eigenlijk bedoeld? Wat hebben de bloemen op het veld wel, dat de kleding van Salomo niet heeft? Welke heerlijkheid stond Martha bij het graf van de dode Lazarus te wachten? Het antwoord op het laatste is niet moeilijk: Martha mocht met haar eigen ogen zien dat de dode Lazarus weer tot leven werd gebracht door Jezus. Doelt Jezus daarop als Hij het over ‘de heerlijkheid van de Vader’ heeft? God is degene die leven geeft. Leven staat in tegenstelling tot dood. Het lichaam van Lazarus leefde niet meer, alle glans (heerlijkheid) was weg. De kleding van Salomo mocht weliswaar mooi zijn, het was doodse kleding in vergelijking met bloeiende, levende bloemen op het veld.

          Van God de Vader en zijn Zoon Jezus Christus is de heerlijkheid. Zij alleen zijn in staat het menselijk bestaan glans te geven, één al al levendigheid, heerlijkheid, heel mooi!

Het verschil tussen macht en gezag

 ‘Want van u is de kracht’ (2)

‘Want van u is de kracht’: de dunamis, de kracht die in beweging brengt, precies zoals de wind dat doet, onzichtbaar maar effectief. ‘Van U is de macht’, had er ook kunnen staan. Zo zingen we ook vaak de Here God toe in de kerk: U bent almachtig! Maar wat bedoelen we daar eigenlijk mee?

Tijdens mijn studie wijsgerige pedagogiek in Groningen kwam het begrip ‘macht’ heel vaak aan de orde. Dat spreekt voor zich: opvoeders, pedagogen, hebben op een bepaalde manier macht over de kinderen die ze opvoeden. Maar, zo heb ik geleerd, er bestaat een verschil tussen macht en gezag. Macht kun je uitoefenen, zonder dat er mee ingestemd wordt. Gezag is iets dat je moet ontvangen. Oefen je als opvoerder macht uit dan komt dat snel bij indoctrineren. Gezag stelt het kind in staat om vanuit zichzelf naar jou te luisteren. Jezus sprak anders dan de wetgeleerden en de Farizeeërs, want hij had gezag. Hij dwong niemand om naar hem te luisteren, hij duwde niemand in het keurslijf van de wet. Hij sprak zo dat de mensen van binnen enthousiast werden en graag naar hem wilden luisteren.

Sommige opvoeders denken dat gezag alleen niks oplevert. Wanneer je kinderen vrij laat om zelf van alles en nog wat te kiezen dan komt het niet goed. Zolang kinderen nog baby’s zijn is dat natuurlijk waar. Maar zodra een kind in staat is om zelf keuzes te maken houdt een goede opvoeder daar rekening mee en probeert hij gezag te hebben in plaats van macht uit te oefenen. Macht gaat bijna altijd met geweld gepaard. Gezag nooit, dat houdt altijd rekening met een ander als een net zo volwaardig mens als de gezaghebbende zelf. En zo is de Vader van het Onze Vader: Hij wil gezag hebben over ons, maar hij dwingt ons nooit met harde hand. We mogen ons door zijn zachte hand steeds in de goede richting laten leiden. Want van Hem is de kracht!  

 

En van U is de kracht.

 

‘Van u is de kracht’, is de één na laatste uitroep van het Onze Vader: ‘Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid.’ Over wat voor een soort kracht gaat het hier? Het Griekse woord voor kracht, ‘dunamis’, geeft inzicht. Afgeleide Nederlandse woorden hiervan zijn ‘dynamiet’ en ‘dynamo’. Dynamiet is ontplofbare stof, springstof en een dynamo is een toestel (groot of klein) dat elektrische stroom kan opwekken. Beide woorden hebben met beweging te maken. Van de Vader is de kracht die in beweging brengt.

Die kracht wordt ook wel vergeleken met de wind. Onzichtbaar, niet verstopt in dynamiet en ook niet in een dynamo maar desondanks een kracht met een enorme energie. (Pas sinds kort wordt in Nederland energie opgewekt door windturbines, terwijl de bijbel al vele eeuwen geleden over de kracht van de wind spreekt.) De onzichtbare kracht van de Vader, de Heilige Geest kan ook veel teweegbrengen. Als mensen zich erdoor willen laten leiden, kunnen er wonderen gebeuren.

          Maar over die geesteskracht kunnen we niet te pas en te onpas beschikken, de kracht is van de Vader die hem wil geven ‘aan mensen die Hem gehoorzaam willen zijn.’ (Handelingen 5:32) Zoals bijvoorbeeld Jezus’ eerste leerlingen, die niets liever wilden dan ‘Jezus navolgen’, doen wat Hij hen had opgedragen. Ze ervoeren dat ze daarvoor de kracht van de Vader kregen en ze kwamen in beweging!

          ‘Het koninkrijk van God bestaat niet in woorden maar in kracht’ (1 Corinthiërs 4:20) is tenslotte een laatste mooie tekst: in het Koninkrijk van God gebeurt er altijd wat!            

Want van U is het Koninkrijk

 

Het Onze Vader sluit af met een ‘want’. Dat ‘want’ staat ook in de eerste zin die volgt op het Onze Vader: ’Want als u de mensen hun overtredingen niet vergeeft zal uw Hemelse Vader u ook niet vergeven.’ ‘Want’ is ongeveer hetzelfde als ‘omdat’. Als iemand zich afvraagt waarom hij denkt dat God hem nog steeds niet vergeven heeft kan het zijn omdat hij zelf niet wil of kan vergeven.

          Ook het ‘want’ van vandaag zou je kunnen vertalen met ‘omdat’. In het Onze Vader verwacht een mens alles van die Vader: dagelijks brood, vergeving en verlossing. Ook geeft Hij die Vader alle eer: uw naam worde geheiligd, uw koninkrijk kome, uw wil geschiede. En dat gebeurt omdat de vooronderstelling van het gebed is dat het Koninkrijk van de hemel van de Vader is. Koninkrijk kan ook vertaald worden met Koningschap. De Vader is de eigenlijke Koning van de wereld. Maar waarom zien we daar zo weinig van en lijkt het vaak alsof de Boze alle macht heeft?

          Iemand die die vraag op een fenomenale manier beantwoord heeft is de Engelse C.S. Lewis, bekend van de Narniaverhalen. Hij schreef die verhalen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog toen Engeland en ook Nederland bezet waren door de Duitsers. Die deden of zijn de baas waren in ons land, ze hadden de koningin en de regering verdreven. Maar het koninkrijk der Nederlanden was nog steeds van ons en niet van de Duitsers en daarom kwam Nederland in het verzet. Het was verzet tegen de onrechtmatige overheerser van ons land. De satan is de onrechtmatige ‘overste van de wereld’. Onrechtmatig omdat hij er geen recht op heeft. Hij is uit de hemel gegooid en ‘op de aarde geworpen’ toen Jezus daar verscheen na zijn hemelvaart. (Openbaring 12: 9-12) Door de eeuwen heen, tot op de dag van vandaag doet hij alsof hij de macht heeft, máár ‘van U is het Koninkrijk’.

          Het Onze Vader zou je een proclamatie van deze waarheid kunnen noemen. Christenen weten dat de satan overwonnen is. Het is “D-day” geweest. Het is nog niet overal zichtbaar in de wereld maar de belangrijkste slag is geleverd. Jezus stierf twee duizend jaar geleden voor de zonde van de wereld en behaalde daarmee de overwinning.  

Maar verlos ons van de boze

 

Ik geloof dat dit gebed tegenwoordig, bewust en onbewust, door veel mensen gebeden wordt. Want deze wereld is een boosaardige wereld. Op vrijwel elk nieuws  gaat het over oorlog: in het Midden Oosten, tussen Rusland en Oekraïne, in Sudan en ga zo maar door. ‘Verlos die mensen daar van de oorlog, geef vrede, maak een einde aan de bezetting’, roept de mensheid. Toen Jezus deze woorden uitsprak was Israël bezet door de Romeinen. ‘Verlos ons van de boze’, zal voor velen van hen betekend hebben: ’Verlos ons van de Romeinen.’

Wanneer Jezus als baby door zijn ouders de tempel in wordt gebracht om daar aan de Heer te worden voorgesteld, is er een oude profetes die over Jezus spreekt tot allen ‘die voor Jeruzalem verlossing verwachten.’ Hoe keken de mensen tegen Jezus aan toen hij opgroeide? De verwachtingen zullen hooggespannen zijn geweest. Helemaal nadat Johannes de Doper, de voorloper van Jezus, was omgebracht door Herodes. ‘Na Mij komt iemand die machtiger is dan ik’, had de Doper voorzegd. Zou Jezus eindelijk die lang verwachte verlossing brengen? Waarop doelt Hij in het Onze Vader met ‘verlos ons van de boze’.

We leven nu meer dan twintig eeuwen later en de wereld is nog niet verlost van de boze die er nog steeds vrij spel heeft. Maar dwars door alle eeuwen heen is gebleken dat Jezus de naam ‘Verlosser’ meer dan waard is. Want Hij wil en kan iedereen die eerlijk is over het boze in zijn binnenste, daarvan verlossen!

 

Leid ons niet in verzoeking

(Het Onze Vader (13)

     Na ‘Vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren’, komt ‘en leid ons niet in verzoeking.’ In de katholieke Willibrord vertaling staat ‘leid ons niet in bekoring’ en dat roept direct een of andere erotische verzoeking op: ‘Leid ons niet in verleiding, behoed ons voor overspel.’ Dtt aspect zit zeker in deze bede, maar dat niet alleen!

Het Onze Vader is gericht op de eer van de Vader, op zijn Koninkrijk, op zijn wil, op genade voor alle mensen. De bidder belooft aan die dingen mee te werken. Het is een verzoeking om dat niet te doen: om je eigen naam te eren, om je eigen wil te doen, om je eigen koninkrijkje te stichten, om niet te vergeven. Een mens zit nu eenmaal zo in elkaar dat hij dat liever doet dan alles uit handen geven aan de Vader. Jezus weet dat en daarom laat Hij ons bidden: ’Leid ons niet in die verzoeking.’

Als Hij zelf veertig dagen gevast heeft komt de verzoeker ook bij hem. Hij heeft na veertig dagen vasten echt honger en dan komt die stem: ’Maak toch even voor brood voor jezelf, je kunt het, waarom zou je het niet doen?’ Jezus doet het niet, ook Hij wil afhankelijk van de Vader blijven en wachten tot die het hem geeft: ’Gééf ons heden ons dagelijks brood’. En ook op de andere twee verzoekingen gaat Hij niet in. Hij hoeft de Koninkrijken van de wereld niet: úw Koninkrijk kome. En Hij wil geen wonder doen om de wereld versteld te doen staat: úw wil geschiede. Jezus’ hart was voor 100 % gericht op de eer van de Vader en hij liet zijn ego op geen enkele wijze verzoeken.

‘Leid ons niet in verzoeking’, gaat niet alleen om de verzoeking van het vlees, begeerte, overspel. Het gaat om de verzoeking van het ego dat altijd zichzelf wil blijven handhaven.

Het Onze Vader (12)

 

‘En vergeef ons onze schulden’: een mens die verlangt dat het goed zit tussen hem/haar en God zal dit oprecht bidden. Maar beseft zo iemand dat er aan de verhoring van dit gebed een voorwaarde verbonden is? ‘Gelijk wij ook vergeven onze schuldenaren’. Die zin kun je makkelijk tussen neus en lippen uitspreken zonder de consequenties ervan mee te nemen. Maar wat je belooft met die zin is dat je bereid bent om mensen die jou iets schuldig zijn te vergeven. Au!

De vorige keer vroeg ik hoe vaak je bereid bent om vergeving voor je eigen schuld te vragen. Vandaag komt de vraag in hoeverre je bereid bent om jouw schuldenaren -mensen die jou iets schuldig zijn- te vergeven? Opnieuw: au! Het bidden van het Onze Vader niet niks is? Het moedigt je aan om je eigen fouten  onder ogen te zien, want dan pas kun je er vergeving voor vragen. Maar om die vergeving te krijgen moet je bereid zijn om zelf te vergeven.

‘Als u de mensen vergeeft wat zij verkeerd hebben gedaan, zal uw hemelse Vader ook u vergeven wat u verkeerd hebt gedaan. Maar als u hen niet vergeeft, zal uw hemelse Vader ook u niet vergeven.’ (Matteus 6:14, 15) Aan het einde van het Onze Vader benadrukt Jezus alles nog een keer en Hij heeft zelf voorgedaan hoe dat in zijn werk gaat. Toen Hij aan het kruis hing bad Hij voor zijn moordenaars tot zijn Vader in de hemel: ’Vader, vergeef het hen want zij weten niet wat zij doen.’ (Lucas 23:34) Ik ken veel mensen die worstelen met hun verleden, die dat wat hun ouders hen hebben aangedaan maar moeilijk kunnen vergeven. Maar alles wat iemand niet vergeven heeft blijft aan hem kleven. Het belemmert hem, maakt hem onvrij. Het blijft niet alleen tussen hem en zijn ouders inzitten maar ook tussen hem en God.

Sommige dingen zijn zo moeilijk te vergeven dat er professionele hulp bij nodig is. Maar wat iemand ook is aangedaan, bevrijding komt pas als een slachtoffer bereid is het allemaal los te laten. ‘Forgive your parents, heal yourself’, schreef een Joodse psychiater die begreep hoe het allemaal in elkaar zit!   

 

Het Onze Vader (11)

 

‘Geef ons heden ons dagelijks brood,

en vergeef ons onze schulden.’

Een mens leeft niet alleen van brood maar ook van het Woord van God, vertelde ik vorige week. Niet zomaar een willekeurig woord maar een heel specifiek woord: het woord van vergeving. En daarom moet een mens niet alleen om brood, maar ook om vergeving bidden.

Wanneer heb jij, hebt u, voor het laatst om vergeving van  je eigen schulden gebeden? Ik stel de vraag ook aan mezelf en ik moet eerlijk toegeven dat het best lang geleden is. Daarentegen heb ik me onlangs wel geërgerd aan wat anderen fout deden. Eigenlijk erger ik me elke dag wel aan iemand. Mensen die ik persoonlijk ken en mensen die ik alleen vanuit het nieuws ken. Wat zijn er eigenlijk veel mensen in de wereld die niet deugen. Denk eens aan Putin, of Trump, of Musk of die vervelende vrouw die altijd haar gelijk wil hebben, of dat mens dat alleen maar kan klagen, of die man die iedereen bedriegt.

Vergeef ons onze schulden: kijk eerst naar jezelf, zegt Jezus. Hij weet waarom dat zo belangrijk is. Als er iets tussen God en ons instaat dat nog niet beleden is, waarvoor nog geen vergeving gevraagd is, dan belemmert dat onze relatie tot God. Alleen een mens die ernaar verlangt dat het goed zit tussen hem en God zal beseffen dat hij/zij vergeving nodig heeft.

De enige die echte vergeving kan geven is de Zoon van God die stierf voor welke zonde die wie dan ook maar waar en wanneer gedaan heeft. Iedereen die de Vader van Jezus om vergeving vraagt zal die krijgen en mag weten dat het goed zit tussen  God en hem/haar.   

Het Onze Vader (10)

 

Vorige keer legde ik ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’ als volgt uit: ‘Geef ons allemaal op de wereld elke dag brood’. Want zonder brood kan een mens niet leven. Nu deed Jezus over brood en leven eens een merkwaardige uitspraak: ’Niet alleen van brood zal de mens leven’. Een uitspraak die veel mensen in Nederland zullen beamen. Kerst ligt achter en Oud en Nieuw voor ons, gewoon brood heeft plaats moeten maken voor Kerststol en oliebollen. Niet alleen van brood zal de mens leven.

          Maar Jezus bedoelt iets anders met deze uitspraak die hij doet aan het begin van zijn ‘bediening’. Vlak voor hij er op uitgaat om wonderen te doen en toespraken te houden trekt hij zich een tijd terug in de woestijn om te bidden en te vasten als voorbereiding voor de taak die voor hem ligt. Na veertig dagen wordt hij echt hongerig en dan komt er die verleidelijke stem: ’Jij bent toch de Zoon van God? Jij kunt de stenen die hier liggen in brood veranderen, dat zul je straks aan de wereld laten zien, begin er nu maar mee om je eigen honger te stillen.’ Jezus doet dat niet, ik blijf het lastig vinden om uit te leggen waarom niet, maar hij wijst de verzoeker terecht met de woorden: ’Alleen van brood kan een mens niet leven, maar hij leeft van elk woord dat God spreekt.’ Het menselijk lichaam moet gevoed worden, de menselijke ziel ook. Beide hebben regelmatig brood nodig. Echt brood en geestelijk brood. Jezus noemt zichzelf notabene ‘Het brood voor de wereld’. Mensen die genoegen nemen met alleen brood om hun hongerige maag te voeden zullen vroeg of laat geestelijk verdorren en doodgaan. Met ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’ worden twee dingen bedoeld: brood voor ons lichaam en uw woord voor onze ziel.

          ‘Spreek slechts een woord en mijn ziel zal gezond zijn’ (bewerking van Mattheus 8:8B)